Is onderwijs een prijsvraag?

Wat een rare vraag in de titel...  en toch als ik de oproep van Sander Dekker bij De Wereld Draait Door hoor, waarin hij vraagt of Nederland met hem meedenkt in een nationale dialoog om zo een samenhangende visie over de inhoud van het onderwijs te vormen, bekruipt me het gevoel dat hij een prijsvraag uitschrijft  over de vraag of kinderen de juiste dingen op school leren en goed worden voorbereid op hun toekomst in de maatschappij. 

Onderwijs maken en geven is niet zoiets als een slogan bedenken. Onderwijs is een vak en dat vak moet uitgevoerd worden door professionals en niet door Jan de slager of Piet de bakker. Beide laatsten hebben hun eigen vak en willen ook niet dat de hele wereld zich met hun vak bemoeit. De minister van Volksgezondheidszorg roept toch ook niet op om mee te denken hoe je het beste een blindedarmoperatie uitvoert.

Dus onderwijsmensen laat dit niet op je zitten, protesteer hiertegen. Neem het onderwijs zelf ter hand en laat zien dat je er bent en dat je in de eerste plaats een professional bent.
Dat er iets moet gebeuren... dat weten we inmiddels allemaal. Maar er gebeurt al heel veel alleen weten we het vaak niet van elkaar omdat we te druk zijn met de zaken van alledag, van alle brandjes die geblust moeten worden en omdat we 's avonds vaak van vermoeidheid van de bank rollen.

Daardoor zijn we vaak niet in staat om de inspirerende nieuwe initiatieven tot ons te nemen.
Gisteren mocht ik getuige zijn van een onderwijsavond van hartverwarmend onderwijs Limburg in het Brandenberg College te Landgraaf. Veel inspirerende sprekers met prachtige onderwijsvoorbeelden. Twee wil ik hier noemen. #GeenSchool. Deze beweging heeft samen met leraren, sponsors én leerlingen het Brandenberg College in een week tijd veranderd van een grijze, grauwe school in een volledig opgepimpte kleurrijke leefruimte.   
Daarnaast werd ik zeer enthousiast van het verhaal van Sjef Drummen over Agora Roermond
een school die eigenlijk geen school meer is maar een warm bad voor kinderen, een nieuwe leefwereld waarin ze op hun eigen manier en op hun eigen tempo kunnen leren maar waar ze wel een diplomagarantie krijgen en waar dit ook wordt waargemaakt.
Al met al een zeer leerzame avond waar ik hopelijk nog de vruchten van ga plukken.

Dus Minister Bussemaker en Staatssecretaris Dekker kom eerst eens praten met de onderwijsmensen zelf en kijk eens wat er al allemaal is. Misschien moeten jullie alle innovatieve zaken met elkaar verbinden of zorgen dat er een instituut is dat dat kan. Zorg dat het onderwijs hierover geïnformeerd wordt maar schrijf niet een of andere prijsvraag uit over zoiets belangrijks als ons onderwijs. 
Er zijn genoeg professionals in het onderwijs (leraren, wetenschappers e.a.) en niet te vergeten de studenten zelf die met jullie mee willen denken maar dan wel op een professionele manier!

De autonomie van de leraar

Mijmerend over het bovenstaande vroeg ik me af waarom alle innovaties en pogingen om de leraar uit het klaslokaal te krijgen toch altijd stranden.

De leraar kan toch autonoom handelen? Als je de zelfbeschikkingstheorie of zelfdeterminatietheorie (ZDT) van Deci en Ryan (2002) over de menselijke motivatie beschouwd zou dat positief moeten zijn.

De kern van deze theorie wordt gevormd door de stelling dat er drie natuurlijke basisbehoeften zijn die, indien deze bevredigd worden, een optimale functionering en groei van een persoon toestaan. Ook de intrinsieke motivatie van een persoon om doelen te bereiken hangt mede van de bevrediging van deze behoeften af. Een belangrijke stelling van de theorie is dat vormen van controle op het gedrag van anderen zorgt voor een afname van hun intrinsieke motivatie, omdat deze controle de bevrediging van de basisbehoeften frustreert. En daar zit hem nou net de kneep.

De enige plek waar de leraar zich autonoom kan voelen is in het klaslokaal, daar heeft hij/zij invloed op zijn manier van lesgeven, van omgaan met de kinderen/studenten en kijkt hem niemand op de vingers.

Buiten het klaslokaal heeft hi/zijj nl. totaal geen invloed. Niemand vraagt hem of haar hoe het rooster er uit moet zien (dat wordt voor hem/haar geregeld), welke onderdelen waar in het curriculum zitten, hoe de school ingericht wordt, welke methode gebruikt wordt, hoe het hele onderwijs in Nederland geregeld zou moeten zijn enz. enz. 

Natuurlijk is dit wat overtrokken, er zijn genoeg mogelijkheden tot inspraak maar dat is nooit op hoofdlijnen. De leraar (en ook de leerling en de student, maar dat is een ander verhaal) heeft vaak het gevoel dat er langs hem of haar heen en over hem/haar heen beslist wordt. 

Men heeft niet het gevoel dat er gebruik gemaakt wordt van zijn/haar competenties en daardoor is de verbondenheid met het werk niet groot. Vaak moet uitgevoerd worden wat anderen bedenken of bedacht hebben.

Dus.... willen we de leraar uit de klas krijgen en samenwerking tussen de diverse disciplines en docenten bevorderen dan moeten we hem/hen ook de autonomie geven om zelf met innovaties te komen, zelf lessen te ontwerpen en zelfs de lead geven om onderwijs te ontwerpen en te veranderen. Laat hem zelf tonen dat hij competent is in zijn vak en zich verbonden voelt met zijn vak, de school en het onderwijs. Dan krijg je intrinsiek gemotiveerde mensen die frank en vrij om zich heen kijken en voeling hebben met alles wat er gebeurt. Zij zijn dan ook in staat om gewenste veranderingen te signaleren en door te voeren.

Hou op met die sturing van bovenaf, van directies, besturen en overheid.

Haal die leraar uit de klas en luister eens naar wat hij/zij te vertellen heeft. Dat kon nog wel eens heel verrassend zijn en leiden tot allerlei nieuwe, echt doordachte vormen van onderwijs.

Het vormen van communities kan hierbij zeer behulpzaam want samen sta je sterker dan alleen.